آکادمی و موسسه علمی پژوهشی ابن سینا

چکیده

معماری در دنیای سنت و مدرنیته دو دنیای متفاوت را مبین می کند و همواره این دو نشان از افعال مختلف کارکردی در دوره های مختص به خود داشته اند.ضرورت تحقیق بررسی و مطالعه قالب معماری مساجد معاصر با روند حرکتی خود( که با تحولات مدرنیته همراه بوده) از لحاظ ساختار فرمیک می باشد. تولید ساختارهای فرمیک در معماری معاصر ایران با توجه به اندیشه های نوظهور معاصر از بعد طراحی و اندیشه های ساختاری جای تامل و تفکر دارد. معماری مساجد ایران در نگاه عملکرد و کارکرد داخلی خود تحولات چندانی نداشته،اما انچه مسئله تحقیق به عنوان ضرورت مطرح است نگاه به تحول ساختاری مساجد ایرانی از بعد فرمیک بوده که در معماری معاصر مشهود است.رویکرد انجام مقاله دانشجویی حاضر کیفی بوده که با بهره گیری از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و گردآوری اطلاعات با استفاده از مطالعات میدانی و کتابخانه ای بوده و درانجام نگارش مقاله حاضر به سوالاتی چون:1-تلفیق سنت ومدرنیسم در فرم مساجد معاصر ایران  چگونه است؟ 2-سیر تحول فرمیک مساجد معاصر به چه صورتی بوده است؟  پاسخ داده می شود.در ادامه آنچه بدست آمده نشان می دهد که مساجد در سه صورت ساختاری: در قالب گذشته خود رشد کرده و مرهون معماری سنتی و گذشته خود می باشند 2- یا در ترکیب معماری گذشته به صورت تلفیق از نوع(اقتباسی،التقاطی) بوده و یا به صورت مفهومی و فرانوگرای مدرن سیر(به صورت محدود) سیر می کنند.

واژگان کلیدی:مسجد،تلفیق سنت و مدرنیسم،معماری معاصر ایران،سیر تحول

مقدمه

سنت منجر به اصلاح مداوم و تفسیر مدل های فرهنگی، استانداردها و شیوه های مادی است که عناصر مختلف را در ترتیب های متعدد ترکیب می کنند. این ترتیب ها بسته به کاربرد آنها در یک زمینه خاص فضایی و زمانی در آگاهی فرهنگی غالب غرق می شود چنین فرایندهایی برای تکامل فرهنگ حیاتی است، به ویژه در دوران معاصر، که طی آن آگاهی فرهنگی به طور فزاینده ای تحت تأثیر تنش های مدرنیزه شدن قرار می گیرد (Apostos 2016: 193)از نگاه دیگر مساجد در دنیای اسلام بعنوان جایگاه والایی برای دفاع از ارزش های فرهنگی، علمی و سنت های ارزشمند اسلامی، جلوه ای بس ویژه در جامعه ی اسلامی پیدا کرده و در جهان کنونی، حیاتی نو یافته است. هرجا که سخن از معماری اسلامی در میان بوده است، مسجد بعنوان سمبل و معرّف این معماری مطرح شده است. 
مسجد در صدر اسلام ، علاوه براینکه برای مسلمانان دارای کاربردهای متعددی بوده است،محل و مامنی برای فرایض و اقامة نماز بود، نهادی سیاسی و اجتماعی و اداری نیز به شمار می رفت .مسجد تالار اجتماعات مسلمانان، خانة مستمندان، اقامتگاه مسافران و کاروانیان، پناهگاه مظلومان، مکانی برای درس و بحث طلاب و محل ایراد خطابه، ابلاغ فرامین سلاطین، اعلام اعلان جنگ و بسیج و گرفتن مالیات بود و نقش مهمی در زندگی روزمره مسلمانان داشت" و لذا با توجه به گستردگی کارکرد خاص بودن جایگاه آن در حیات اجتماعی مردم مسلمان امری بدیهی است(کیانی،1374: 34)

جهت مشاهده کنفرانس های آتی کلیک کنید

معماری مساجد همانند هر بنای دیگری در طول سالیان دستخوش تغییرات متعدد بوده است و این تغییرات با توجه به جهانی شدن دین اسلام، در هر شهر و کشوری متفاوت از دیگر نقاط بوده است."سالهاست که سخن از حفظ ،احیا و باز زینده سازی ارزشهای گذشته است و همه صاحبنظران متفق القولند که حفظ ارزش های اجتماعی و فرهنگی موجب نگهداری و حفظ هویت ملی است .اما از طرفی شناخت و پالایش ارزش های گذشته و برگزیدن بهترین آنان و تطبیق آنها با شرایط زمانی و مکانی به طوریکه منطبق با نیازهای جامعه امروز باشد نیز مساله ای است که باید مد نظر قرار گیرد .معماری سنتی از آن روی دارای هویت دانسته می شود که مظهر و محل تجلی اصول پایداری است که معماران را و به واسطه آن معماری را جهت و شکل می دهد .اصولی چون وحدت ،حکمت ،صداقت ،قناعت و...(حجت،1384).در پیشینه تحقیقجهانبگلو (1384) در کتاب تالیفی خود تحت عنوان "بین آینده و گذشته" معماری ایران معاصر را در برزخی بین بومی ماندن و جهانی شدن، و همچنین بین سنت و مدرنیته می داند؛ مهدوی نژاد(1383)در پژوهشی تحت عنوان" حکمت معماری اسلامی جستجو در ژرف ساخت های معنوی معماری اسلامی ایران "از معماری سنتی در وادی امروزی اینگونه یاد می کند که؛ آنچه امروز از آن به عنوان معماری ایرانی- اسلامی یاد می شود، ادامه سنتی است که توانسته بر آموزه ها ی معنوی، حکمت ناب اسلامی را با زبان رمز و اشاره در کالبد مادی عالم متجلی سازد.(مهدوی نژاد، 1383). امین زاده (1387) در مقاله ای من باب " حیاط مسجد،بررسی تاریخی و سیر تحول آن "مسجد را با دو مناره اطراف آن دانسته ودروازه مسجد در ایران با دو مناره در طرفین آن را یاد آور خاطره بهشت بوده که درمیان دو مظهر متضاد در مهور جهان است (امین زاده،1387 : 282). دهار و علی پور(1392) در انجام مقاله تحت عنوان" تحلیل هندسی معماری مسجد شیخ لطفاالله اصفهان ( جهت تعیین ارتباط هندسی نمازخانه با جلوخان ورودی بنا) "بیان می دارند که؛در معماری مساجد ایرانی، از ابزار هندسه متناسب با شرایط زمانی و مکانی و نیازهای هر ساختمان به خوبی استفاده شده است و لذا علیرغم الگوی تقریباً مشابه مساجد در هر دورة تاریخی ایران، هر ساختمان، معماری منحصر به خود را دارد.لذا راستای تحلیلی این تحقیق به دنبال پاسخگویی به این سوال است که؛طراحی معماری مسجد ایرانی  منطبق بر سیر تحول و تدقیق معماری سنتی و مدرن از نگاه فرمیک ، دارای چه شاخصه هایی می تواند باشد ؟و شاخصه های تحمیلی و ارتباطی آنان در طول زمان در طراحی معماری مسجد چگونه  بوده است؟ لذا از نگاه ضرورت تحقیق مطالعه سنت و مدرنسیم به عنوان ضرورت و سیر تحولی و تاریخی امری در واکاوی اصول ثابت و متغیر در طراحی و ساختار مساجد مورد اهمیت و ضرورت می باشد و نگاه به نگرش ها و سبک های در حال تغییر در طراحی معماری مساجد جدید نیز از ضروریات تحقیق است.لذا به نظر می رسد  در ساخت مساجد مدرن می توان به یک چهارچوب منطقی از نظر معماری با توجه به ویژگی های فرمیک این مکتب در گذشته رسید که البته در این میان ضمن بهره وری از معماری مدرن آمیخته با الگوها و موتیف های گذشته معماری ایرانی- اسلامی فرا نوگرایی مدرن در طرح های جدید نیز به چشم می خورد.

جهت دانلود فایل کامل کلیک کنید

در صورت داشتن هرگونه سوال در ارتباط با انجام مقاله دانشجویی و یا نیاز به مشاوره در زمینه انجام نگارش مقاله با ما در ارتباط باشید.